آلودگی هوا را می‌توان به سه دسته کلی ورود ذرات آلاینده به هوا، افزایش گازهای گلخانه‌ای و تخریب لایه اوزون تقسیم‌بندی کرد.
ذرات آلاینده هوا شامل سرب، آزبست و گرد و خاک است. سرب به‌سرعت می‌تواند وارد جریان خون شود. وجود سرب در خون سبب شکسته شدن گلبول‌های قرمز و کاهش عمر طبیعی ۱۲۰ روزه آنها می‌شود. در نتیجه، تعداد گلبول‌های قرمز خون کم می‌شود و کم خونی پدید می‌آید. سرب در بافت‌هایی چون عضلات، کبد، مغز و استخوان‌ها انباشته می‌شود.
سرب سطح هوش (IQ) کودکان را کاهش می‌دهد
سرب در استخوان‌ها جایگزین کلسیم می‌شود بنابراین افرادی که دچار مسمومیت سربی می‌شوند، استخوان‌های شکننده‌ای دارند. این موضوع به‌ویژه در دوران سالمندی اثرات سوء بیشتری برجای خواهد گذاشت. کودکان بیش از بقیه در معرض خطر سرب هستند و سرب سطح هوش (IQ) آنان را به‌شکل چشم‌گیری کاهش می‌دهد. وجود سرب در سوخت وسایل نقلیه موتوری سبب افزایش میزان سرب در هوا می شود و امکان آسیب به سیستم عصبی، رشد فیزیکی و هوش کودکان را افزایش می‌دهد. تحقیقات نشان داده‌اند که میزان بالای سرب در خون کودکان با عقب ماندگی ذهنی آنان ارتباط مستقیم دارد. بدین منظور در برخی مناطق جهان، استفاده از بنزین سرب‌دار ممنوع است.
استفاده مکرر از ترمز خودرو سبب انتشار آزبست می‌شود
آزبست ذره آلاینده دیگری است که وارد هوا می‌شود که به پنبه نسوز نیز معروف است. آزبست نوعی سنگ معدنی است که برای تهیه لباس‌های ضد حریق و مواد عایق از قبیل پشم‌شیشه، لنت ترمز و صفحه کلاچ مورد استفاده قرار می‌گیرد. ذرات ریز آزبست در محیط شهری در نایژه‌ها (قسمتی از دستگاه تنفسی) انباشته و منجر به ابتلا به بیماری‌های ریوی و سرطان ریه می‌شود. به همین دلیل در بسیاری از کشورهای جهان استفاده از آزبست در لنت ترمز و استفاده از پشم شیشه ممنوع شده است. استفاده مکرر از ترمز خودرو سبب انتشار آزبست در فضا می‌شود و در طولانی مدت، تاثیر خود را به صورت بیماری‌های ریوی و انواع سرطان ریه نشان می‌دهد.
گرد و خاک ناقل بیماری است
گرد و خاک از مواد آلوده‌کننده‌ای است که برای سلامت بسیار زیان‌بار است. گرد و خاک ممکن است ناقل میکروب‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها، گرده‌های گیاهان و پشم حیوانات باشد و سبب واکنش‌های فیزولوژیک در برخی افراد شود و آبریزش بینی، التهاب پوست و حملات آسمی را در پی داشته باشد.
انواع گازهای گلخانه‌ای
گازهای گلخانه‌ای دسته دوم از آلودگی‌های هواست که گرما را به دام می‌اندازند و مانع برون رفت آن می‌شوند. مشابه همین کار توسط شیشه‌های پنجره‌های گلخانه برای به دام انداختن گرما انجام می‌گیرد، برای همین هم به این گازها گازهای گلخانه‌ای گفته می شود. گازهای گلخانه‌ای شامل دی‌اکسید کربن (co۲)، متان (CH۴)، نیترواکساید (NO۲) هیدروفلوئوروکربن‌ها (HFC) فلوئوروکربن‌ها (PFC) و سولفورهگزافلوراید (SF۶) می‌شوند.
گازهای گلخانه‌ای بر اثر توسعه افراطی صنعتی انسان ایجاد می‌شوند. در سال۱۹۹۷ توافقنامه‌ای به منظور کاهش تولید این گازها به نام «پیمان توکیو» شکل گرفت. تا سال ۲۰۰۵ امضای این توافقنامه اجباری شد تا سال ۲۰۱۲، ۱۶۵ کشور جهان آن را امضا کردند، ولی ایالات متحده و استرالیا از امضای آن سرباز زدند. آمریکا بالاترین سطح تولید گازهای گلخانه‌ای را دارد ولی امضای این توافقنامه را عامل از دست رفتن بسیاری از صنایع و مشاغل در کشورش می‌دانست و آن را نپذیرفت. ایران در سال ۱۹۹۶ به این معاهده پیوست و در سال ۲۰۰۵ آن را امضاء کرد.
دی‌اکسیدکربن به شکل خطرناکی وضعیت آب وهوایی جهان را تغییر می‌دهد
دی‌اکسید کربن یا گازکربنیک، گازی است بی‌رنگ، بی بو، با طعم کمی سوزاننده. این گاز در حقیقت سمی نیست ولی وجود مقادیر زیادی از آن درهوا، جای اکسیژن را می‌گیرد و باعث ایجاد مسمومیت می‌شود. سهم CO۲ در افزایش گازهای گلخانه‌ای زمین حدود ۶۴ درصد است. منابع افزایش دی‌اکسیدکربن در زمین به ترتیب شامل جنگل زدایی، مصرف زغال سنگ، مصرف نفت و احتراق گاز می‌شوند. دی‌اکسیدکربن به شکل خطرناکی وضعیت آب وهوایی جهان را تغییر می‌دهد. سطوح بالای دی‌اکسید کربن، افزایش و تسریع روند اسیدی شدن آب اقیانوس‌ها را در پی دارد که بخش قابل توجهی از حیات دریایی را نابود می‌کند و به زنجیره مواد غذایی آسیب شدید وارد می‌سازد.
برخی متخصصان عقیده دارند که باید قوانینی وضع شوند که قیمت کالاها و خدمات، هزینه‌های مخرب زیست محیطی آنها را نیز شامل شود. بسیاری از محصولاتی که مردم مصرف می‌کنند و خدماتی که از آن بهره می‌برند سبب تولید co۲ می‌شود و هزینه‌هایی را بر محیط زیست تحمیل می‌کند. در واقع مردم برای قیمتی که برای کالاها و خدمات می پردازند، سهم مربوط به تولید co۲ را پرداخت نمی‌کنند.
حدود ۷۵ درصد از کل انتشار گاز متان مربوط به گاوها است
متان، دومین گاز گلخانه‌ای مهم است که ۱۹ درصد در افزایش گازهای گلخانه‌ای زمین سهم دارد. بعضی گیاهان از قبیل برنج ( شالیزارها) سبب آزادسازی مقادیر زیادی گاز گلخانه‌ای متان در جو می‌شوند و بخش عمده‌ای از گاز متان ناشی از کشتزارهای برنج در دنیا و به ویژه شرق آسیاست. همچنین، علوفه حاوی سلولز در شکم حیوانات نشخوار کننده (گاو، گوسفند، شتر، بز و بوفالو) سبب آزادسازی گاز متان در جو می‌شود. جالب است که حدود ۷۵ درصد از کل انتشار گاز متان مربوط به گاوها است.
دی‌اکسیدنیتروژن برای سیستم تنفسی انسان زیان‌بخش است و می‌تواند سبب ابتلا به برخی سرطان‌ها شود. No۲ سبب بارش باران‌های اسیدی، تخریب لایه اوزون و تخریب گونه‌های گیاهی می‌شود. نیروگاه‌ها، کارخانجات، دیگ‌های بخار صنعتی، خانه‌ها، اماکن شهری و موتور وسایل نقلیه، با تولید دی‌اکسید نیتروژن، دی اکسید گوگرد و گازهای دیگر هوا را آلوده می‌کنند. این گازهای زیان‌بخش در بالای جو تجمع می‌کنند. انباشت این ذرات آلاینده بیشتر در مناطق صنعتی جهان مشاهده می‌شود و ممکن است در جایی غیر از محل تولید آنها سبب بارش باران اسیدی شود.
لایه اوزون چیست؟
اتمسفر یا جو، لایه هوای بالای کره زمین است که از گازهای مختلفی تشکیل شده است. جو دارای یک لایه محافظتی است که به‌طور عمده از اوزون تشکیل شده است. این نوار نازک آبی رنگ، حیات زمین را تضمین می‌کند. ضخامت این لایه بسته به دمای هوا متفاوت است و در استوا ۲۵ کیلومتر و در قطب ۱۵ کیلومتر است. لایه اوزون مانع از تابش اشعه زیان‌بخش فرابنفش خورشید می‌شود. این اشعه می‌تواند انواع سرطان به ویژه سرطان پوست را در انسان ایجاد کند.
با سوراخ شدن لایه اوزون، سرطان پوست بیشتر رواج یافته است
بر اساس کتاب ورزش و محیط زیست، به کارگیری موادی چون کلوفولئوروکربن‌ها در اسپری‌ها، یخچال‌ها و کپسول‌های اطفاء حریق، برای اولین بار در دهه 80 میلادی منجر به کاهش چشمگیر ضخامت لایه اوزون شد که از آن به عنوان سوراخ شدن لایه اوزون یاد می‌شود. با سوراخ شدن لایه اوزون، سرطان پوست بیشتر رواج یافته است که بیشتر افراد دارای پوست سفید و روشن را مبتلا می‌سازد. تخریب لایه اوزون سبب کاهش تولیدات کشاورزی، نابودی زنجیره غذایی در اقیانوس‌ها، تغییرات آب و هوایی ،از بین رفتن سلامت انسان بر اثر ابتلا به سرطان پوست، آب مروارید، بیماری‌های چشمی، تخریب سیستم ایمنی و… می‌شود.
گاز کلرفلوئوروکربن در گاز یخچال، کولرگازی، شارژ کولر خودرو همچنین قوطی‌های اسپری مانند ادکلن‌ها، خوشبوکننده‌ها و حشره‌کش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و هنوز هم در برخی کشورهای در حال توسعه استفاده می‌شود. این گاز که حدود ۱۰۰ سال زمان لازم است تا تجزیه شود، پس از انتشار در هوا بالا می‌رود و لایه اوزون را تخریب می‌کند. به کشورهای در حال توسعه تا سال ۲۰۱۰ فرصت داده شده بود تا تولید کلروفلوئورو کربن را متوقف کنند با این حال هنوز این ماده تولید می‌شود و در بازار سیاه به فروش می‌رسد.
